به گزارش سینماپرس، کشورمان ایران، سرشار از روستاها و مناطق بکری است که کمتر آنان را می‌شناسیم. فرهنگ و هویت اصیل ایرانی در این روستاها جاری است و برخلاف شهرها هیچ چیز نتوانسته است آن را تغییر بدهد. روستاهای ایران زمین سوژه بسیار خوبی می‌تواند برای یک مجموعه مستند باشد چرا که هنوز هم اطلاعات کمی راجع به این مناطق داریم. معرفی فرهنگ، مردم‌شناسی، آداب و رسوم، جاذبه‌های گردشگری و ... روستا علاوه بر جذابیت‌های بصری و علمی برای مخاطبان، به رونق گردشگری در این مناطق نیز کمک خواهد کرد.

مجموعه مستند «خاطرات روستا» به تهیه‌کنندگی فرهاد ورهرام و در ۱۳ قسمت این روزها به روی آنتن شبکه مستند می‌رود و با استقبال بسیار خوبی هم همراه شده است. البته قرار بود که این مجموعه در نوروز ۱۳۹۷ پخش بشود اما با کمی تاخیر در بهار و تابستان امسال پخش شد. کارگردانان این مجموعه همراه با تجربه ایرانگردی فرهاد ورهرام، مناطق بکری را شکار می‌کنند که مخاطبان ایرانی کمتر اسم آن را شنیده‌اند. به بهانه پخش مستند خاطرات روستا به سراغ یکی از کارگردانان این مجموعه رفته‌ایم. هادی‌ آفریده مستندساز و کارگردان نام‌ آشنا کشور است که در این مجموعه همکاری داشت و مستند «افوس» را تولید کرد. او در این گفتگو از این مجموعه صحبت کرد. در زیر این گفتگو را می‌خوانید:

* «خاطرات روستا» از جمله مستندهای متفاوت به لحاظ فرم و ساختار است که از شبکه مستند پخش می‌شود. به نظر می‌رسد که علاوه بر نمایش معرفی روستا و جذابیت‌های بصری مناطق روستایی، ماموریت دیگری نیز در دستور کار قرار گرفته است و آن هم پرداخت تاریخی به روستاهای کشور است. با این موضوع موافق هستید؟

خاطرات روستا یک مستند «مونوگرافی» است/ کار علمی و پژوهشی دقیقی در پشت این کار انجام شده است

مجموعه مستند خاطرات روستا، در ظاهر، به معرفی اقوام ایرانی، اقلیم‌های متفاوت و فرهنگ‌های اصیل ایران در قالب روستاهای شاخص می‌پردازد اما در باطن، یک کار پژوهشی و علمی است که به همت آقای فرهاد ورهرام به عنوان پژوهشگر و تهیه‌کننده این مجموعه انجام شده است. در واقع باید بگویم که این مجموعه شاید تنها مجموعه و یا از اولین مستندهایی است که در قالب مستندهای علمی «مونوگرافی» در ایران ساخته می‌شود. همان طور که می‌دانید، مونوگرافی شاخه‌ای است که برای شناخت فرهنگ، اقتصاد، آداب و رسوم و ... جامعه‌های کوچک و اقوام مورد استفاده قرار می‌گیرد. خوشبختانه من این شانس را داشتم که به عنوان کارگردان به این پروژه دعوت شدم و با آقای ورهرام کار کردم تا این شیوه از سینمای مستند را یاد بگیرم. چرا که مستندهای مونوگرافی مساله‌ای حائز اهمیت است که در سینمای مستند ما به عنوان یک ژانر مهم، خیلی جدی گرفته نمی‌شود. باید اشاره کنم که طراحی، پژوهش و تحقیق گسترده مستند «خاطرات روستا» توسط آقای فرهاد ورهرام انجام شده است و ایشان مبدع این پروژه هستند.

* اولین قسمت از این مجموعه با نام مستند «افوس» به کارگردانی شما روی آنتن شبکه مستند رفت. کمی راجع به این مستند و منطقه‌ای که انتخاب کرده بودید بفرمایید. ظاهرا اقوام گرجی را در این مستند معرفی کرده‌اید.

«افوس»؛ اولین مستند مونوگرافی راجع به قوم گرجی در کشور/ تاکنون هیچ فیلم مستندی راجع به این منطقه ساخته نشده است

من در این مجموعه به عنوان کارگردان مستند «افوس» همکاری داشتم. این مستند جز اولین فیلم‌های مستند در ایران بود که راجع به قوم گرجی به صورت مستقل و با ساختار مونوگرافی ساخته می‌شد. این قسمت، پژوهش گسترده و بسیار عمیقی داشت و فکر می‌کنم به همین دلیل بود که مورد استقبال قرار گرفت. جالب است که وقتی به این روستا رفتم و با دهیار، فرماندار و مسئولین میراث فرهنگی گفتگو کردم متوجه شدم که مدت بسیاری است که هیچ فیلم مستندی راجع به این منطقه و مردم این قوم ساخته نشده است و همه چیز در حد گزارش‌های ساده تلویزیونی بوده است. متاسفانه اطلاعات کمی در مورد اقوام گرجی در ایران داریم. این مردم، قوم قدرتمند و بسیار بزرگی هستند که در تاریخ ایران و به ویژه در دوران صفویان نقش مهم و تاثیرگذاری داشتند. جالب است بدانید که پادشاه صفوی در دوران خود، آنان را مجبور به مهاجرت به ایران می‌کنند و آنان از همان زمان در ایران می‌مانند، مسلمان می‌شوند و در دربار پادشاهان صفوی زندگی می‌کنند. حتی بسیاری از آنان، مقام‌های مهمی همچون وزارت را در دربار صفوی دریافت می‌کنند و بنابراین در شکل‌گیری و بازسازی اصفهان امروز نقش مهمی داشتند. در حقیقت این مردم دارای تمدن‌ ویژه‌ای در ایران هستند اما با این‌حال به ان اندازه که از فرهنگ، هنر و آدب و رسوم اقوام ارمنی اطلاعات داریم، اطلاعات زیادی از گرجی‌ها در دست نداریم. این موضوع مساله حائز اهمیتی بود که توانستم به نوبه خودم توسط مستند «افوس» به این قوم بپردازم.

* از مستندهای «مونوگرافی» صحبت‌های زیادی شد. این نوع از مستند چه تعریفی دارد و ساختار آن چیست؟

تعریف مستند مونوگرافی؛ تمرکز بر جامعه کوچک و بررسی آن در ابعاد مختلف فرهنگ، اقتصاد، آداب و رسوم و ...

روش تولیدم در این مستند، دقیقا منطبق بر روش تولید مستندهای مونوگرافی بود. کسانی که به این روش فیلم می‌سازند، بر جامعه‌های کوچک تمرکز می‌کنند و این جامعه را در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار می‌دهند که از این میان تمرکز بر مواردی هم‌چون فرهنگ، اقتصاد، نوع پوشش، زبان، دین و مذهب و ... از اهمیت بسیار بیش‌تری برخوردار است. باید بگویم که این فیلم خوشبختانه مورد استقبال قرار گرفت. البته نه به این معنی که همه از آن تعریف کنند بلکه خیلی‌ها به آن نقد نیز کردند. به نظرم این موضوع نشان می‌دهد که راجع به این مساله بسیار جا داشته است که کار کنیم و فیلم بسازیم اما متاسفانه انجام ندادیم. باید بدانیم که گرجی‌ها جز اقوام پرقدرت ایران هستند و اکنون نیز جز اقلیت‌های پرجمعیت ایران هستند. فکر می‌کنم تاثیر این قوم بر فرهنگ ایرانی از جمله معماری شهر اصفهان بسیار حائز اهمیت است و باید به آن توجه نمود.

* به نظرم توجه به شناخت بخش‌های مختلف کشورمان ایران به ویژه روستاهای آن حلقه گمشده‌ای است که کمتر در تلویزیون دیده شده است و فکر می‌کنم که «خاطرات روستا» بر روی آن دست گذاشته و به آن می‌پردازد.

پاینده بودن کشورمان عزیزمان وابسته به حفظ اقوام و آیین‌هایشان است/ در جریان صنعتی شدن از هویت اصیل ایرانی غافل ماندیم

متاسفانه از دوران پهلوی به بعد و در جریان مدرن‌ شدن و پیشرفت، اقوام‌مان و اقیلم‌هایمان را فراموش کرده‌ایم و توجه به آنان را از دست دادیم. به نظرم توجه به اقوام و روستاهای مختلف به اتحاد ملی‌مان بسیار کمک می‌کند. در این‌جا مساله ایران مطرح است و عقاید مختلف قومی و مذهبی اهمیت کمی دارد. دقت کنید که پاینده بودن ایران وابسته به حفظ اقوام آن، آیین‌ها و سنت‌های آن است. اگر در جریان صنعتی‌شدن از اقوام‌مان غافل بمانیم، ممکن است که در مدت کوتاهی هویت ایرانی خود را از دست بدهیم و یا آن را کمرنگ شده ببینم. تنها راهی که باعث می‌شود تا ما قدرت خود را به عنوان یک جامعه پویا حفظ کنیم، توجه به مساله تمدن، فرهنگ و اقوام‌های ایرانی است.

خاطرات روستا به واکاوی بخش‌های مختلف فرهنگ و جامعه ایرانی می‌پردازد/ دنبال ارزش‌گذاری نیستیم

مجموعه مستند «خاطرات روستا» به واکاوی بخش‌های مختلف فرهنگ و جامعه ایرانی می‌پردازد که مساله بسیار مهمی است. آقای ورهرام به عنوان تهیه‌کننده و ما به عنوان کارگردان تلاش کرده‌ایم که با کمترین جهت، یک جامعه ایرانی را ثبت و ضبط کنیم. تلاش ما این نبوده است که بگویم فلان جامعه خیلی خوب بوده است و یا خیلی بد بوده است و یا نمی‌خواستیم که ارزش‌گذاری کنیم. ما دنبال این بودیم که همه آن چیزی که در این جامعه وجود دارد و ارزش ثبت‌کردن دارد را به تصویر بکشیم و با نقاط مثبت و منفی خود آن را حفظ کنیم. در مورد شبکه مستند نیز باید بگویم که این شبکه از امتحان خوبی سربلند بیرون آمد و به ساخت یک مجموعه مستند علمی توجه کرد. کاری که در خارج ایران در دانشگاه‌ها انجام می‌شود. شبکه مستند هوشمندانه پای این مجموعه ایستاد تا این فیلم ارزشمند تولید بشود.

* فکر می‌کنم که مستندسازی در روستاهای مختلف ایران بسیار کمک کرد که روستاهای ما بیش از پیش شناخته بشود و حتی کمک کند که بسیاری از مردم شهرنشین به آن روستاها سفر کنند و به نوعی گردشگری ایجاد شود.

سینمای مستند می‌تواند به اقتصاد روستاها کمک کند

واقعیت این است که موضوع گردشگری مساله بسیار مهمی است که می‌تواند برای ارزآوری بسیار کمک کننده باشد. با این حال، ما به عنوان یکی از آخرین راهکارها برای ارزآوری به گردشگری نگاه می‌کنیم در حالی که در کشوری مثل ترکیه که جاذبه‌های گردشگری به مراتب ضعیف‌تری از ایران دارد، این موضوع بسیار مهم است و توجه ویژه‌ای به آن می‌کنند. کشوری مثل ترکیه یا مالزی که اسلامی نیز هستند، این ظرفیت‌ها را کشف کردند و ما از آن غافل هستیم. احساس می‌کنم که سینمای مستند این قابلیت را دارد که به اقتصاد روستاها کمک زیادی کند. وقتی که پای مردم به روستاها باز بشود، اشتغال‌زایی خوبی در منطقه شکل می‌گیرد که می‌تواند به اقتصاد مردم روستا کمک کند. یکی از مهم‌ترین مسائلی که در چشم‌انداز آینده ایران باید مورد توجه قرار گیرد، گردشگری است.

* در ادامه این مجموعه به کدام استان‌ها سفر کردید؟

ما در بسیاری از استان‌های غربی و جنوبی کشور تصویر برداری داشتیم. به بسیاری از مناطق بکر استان سیستان و بلوچستان سفر کردیم و آن مناطق را معرفی کردیم. این مستند پیش از این تولید شده بود و قرار بود که در نوروز پخش بشود اما پخش آن به تعویق افتاد و اکنون پخش می‌شود. امیدوارم که خاطرات روستا مورد توجه مردم قرار بگیرد.  

*تسنیم